Database / Apidae / Amegilla (Zonamegilla) zonata
ผึ้งขุดหลุมแถบฟ้าโซนาต้า (Zonata Blue Banded-Digger bees)
Amegilla (Zonamegilla) zonata Linnaeus, 1758
All images are from GBIF dataset: Database and digitization of bees in Thailand. (licensed under http://creativecommons.org/licenses/by-nc/4.0/)
ข้อมูลทางอนุกรมวิธาน
Order: Hymenoptera
Family: Apidae
Tribe: Anthophorini
Genus: Amegilla
Subgenus: Zonamegilla
Specific epithet: zonata
Authorship: Linnaeus, 1758
Scientific Name: Amegilla (Zonamegilla) zonata Linnaeus, 1758
ข้อมูลเบื้องต้น : ผึ้งขุดหลุมแถบฟ้าโซนาต้าเป็นผึ้งที่มีการดำรงชีวิตแบบโดดเดี่ยวโดยขุดทำรังในดิน จากข้อมูลในพิพิธภัณฑสถานธรรมชาติวิทยาแห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย มีระบุว่าผึ้งชนิดนี้มีการเข้าผสมเกสรต้นสาบเสือ (Chromolaena odorata (L.) R.M.King & H.Rob.) และชาทองหรือเทียนหยด (Duranta erecta L.) ผึ้งชนิดนี้จัดอยู่ในสกุลย่อย Zonamegilla ที่สมาชิกส่วนใหญ่จะเป็นผึ้งที่มีแถบสีเหลือบแสงที่ประกอบมาจากขนพาดตามปล้องท้อง และมีบทบาทในธรรมชาติเป็นเจ้าบ้าน (host) ของผึ้งกาเหว่าสกุล Thyreus ที่จะมาเป็นปรสิตในระยะตัวอ่อน ผึ้งกลุ่มนี้มีปัญหาในทางอนุกรมวิธานโดยเฉพาะในการจำแนกชนิด ที่มีปัญหาในแง่ของชนิดพันธุ์ซ่อนเร้น (cryptic species) ซึ่งทำให้มีหลายชนิดที่ในอดีตถูกระบุเป็นชนิด zonata ดังนั้น ข้อมูลของผึ้งขุดหลุมแถบฟ้าในประเทศไทยชนิดต่างๆ จึงยังมีปัญหาขาดอยู่มาก ทั้งข้อมูลทางชีววิทยา จำนวนชนิด และวิธีการระบุชนิดที่ชัดเจน
ลักษณะเด่น : ผึ้งชนิดนี้มีร่างกายสีดำ ส่วนหัวและอกปกคลุมไปด้วยขนสีน้ำตาลและขนสีดำปะปนกัน บริเวณหน้ามีรอยแต้มสีขาวเหลืองปรากฏตามส่วนต่าง ๆ ส่วนท้องจะมีแถบสีที่เกิดจากขนเส้นเล็ก ๆ สีฟ้าเหลือบแสง (metallic blue) เรียงตัวกัน มีตั้งแต่ปล้องที่ 1 ไปจนถึงปล้องที่ 4 ในเพศเมีย และมีได้ถึงปล้องที่ 5 ในเพศผู้ ทั้งนี้ ในเพศผู้มักจะมีขนาดเล็กและดูผอมกว่าเพศเมีย รอยแต้มสีบนหน้าแผ่ขยายมากกว่า และมักจะมีแถบสีของปล้องท้องซีดกว่า
รหัสพันธุกรรม : -
การกระจายพันธุ์ : ประเทศไทย (กาญจนบุรี ชลบุรี น่าน ประจวบคีรีขันธ์ เพชรบูรณ์ สระบุรี สุพรรณบุรี) และพบได้ในแถบเอเชียตะวันออกเฉียงใต้รวมถึงประเทศอินเดีย ศรีลังกา และออสเตรเลีย ทั้งนี้ยังเคยมีระบุว่าพบที่ประเทศจีนและไต้หวัน แต่อาจมากจากการระบุชนิดที่ผิดพลาดในอดีต
เอกสารอ้างอิง :
Baker D. B. 1996. The Identity of Apis zonata Linnaeus, 1758 (Insecta: Hymenoptera: Apoidea: Anthrophoridae). Ausgegeben 31: 203-206.
Cardale, J. (1968). Parasites and other organisms associated with nests of Amegilla Friese (Hymenoptera: Anthophorinae). Australian Journal of Entomology, 7(1), 29-34.
Engel M. S. 2007. A New Amegilla of the zonata Group from Malaysia and Thailand (Hymenoptera: Apidae). Transactions of the Kansas Academy of Science 110(1): 16-22.
Michener, C.D. 2007. The Bees of the World. 2nd Edition, John Hopkins University Press, Baltimore.
ผู้เขียนบทความ : Pakorn Nalinrachatakan (2021)
แผนที่แสดงพิกัดของตัวอย่างผึ้งในฐานข้อมูล :